ถึงเวลาแล้ว…กับการออกแบบการเรียนรู้ (Learning Design) กันใหม่

แนวทางการเรียนรู้ในอนาคตมีแนวโน้มให้ความสำคัญกับความสนใจของผู้เรียนมากยิ่งขึ้นผู้เรียนมี "โอกาส"เข้าถึงเนื้อหาและแหล่งการเรียนรู้ได้ด้วยตนเองด้วยค่าใช้จ่ายที่ไม่สูงหรือไม่ต้องเสียค่าใช้จ่าย ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีและะอินเทอร์เน็ต ช่วยสานฝันให้สิ่งเหล่านี้เกิดขึ้นได้จริงนอกจากนี้ เทคโนโลยียังช่วยเสริมสร้างประสบการณ์การเรียนรู้ผ่านระบบออนไลน์ได้ดียิ่งขึ้นอีกด้วย การทำให้การเรียนรู้สนุกเหมือนการเล่นเกมส์ (Gamification) การเรียนรู้หลักสูตรออนไลน์ (E-Learning) การเรียนรู้ด้วยเครื่องจำลองสถานการณ์จริง (Simulator) และการเรียนรู้ผ่านโลกเสมือน (Metaverse Learning) เป็นสิ่งที่เริ่มเข้ามาสร้างประสบการณ์ใหม่ที่ดียิ่งขึ้นให้กับผู้เรียนแห่งอนาคต

ในช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมาส่งผลอย่างมากถึงเรื่องที่เราจะคุยกันคือเรื่องของการออกแบบการเรียนรู้ (LearningDesign) ความคิดของผู้คนเปลี่ยนไปในเรื่องการนำเทคโนโลยีเข้ามาใช้ในการเรียนรู้มหาวิทยาลัยหรือโรงเรียนที่ร้างจากผู้คนผู้สอนปรับเปลี่ยนตัวเองในการใช้เทคโนโลยีมาใช้ในการสอนแบบด้วยความจำเป็นผู้เรียนก็จำเป็นที่จะต้องปรับเปลี่ยนตัวเองด้วยเช่นกัน สำหรับคนทำงานในองค์กรการใช้เทคโนโลยีเพื่อประชุมออนไลน์หรือการทำงานร่วมกันแบบออนไลน์กลายเป็นเรื่องปกติของการทำงานในยุค New Normalจากข้อดีหลายๆข้อที่กล่าวมาก็ย่อมมีข้อเสียแม้ว่าเทคโนโลยีจะทำให้เราเกิดประสบการณ์ที่ดีขึ้นในการเรียนรู้ (Immersive Experience) แต่ในบางกรณีก็ไม่เหมือนกับประสบการณ์การได้สัมผัสจริงแบบPhysical การเรียนออนไลน์ หรืออบรมออนไลน์มีความยากในการที่จะดึงดูดผู้เรียน หรือรับทราบปฏิกิริยาของผู้เรียนได้เหมือนกับการเรียนภายในห้องเรียนจริงที่เห็นทุกอากัปกิริยา และมี Eye Contact ระหว่างผู้สอนและผู้เรียนซึ่งส่งผลกับประสิทธิภาพในการเรียนรู้อย่างแน่นอนและเมื่อทุกอย่างใกล้เข้าสู่ภาวะปกติ จึงเป็นโอกาสที่ดีที่เราจะได้มายกเครื่องการออกแบบการเรียนรู้ (LearningDesign) ในองค์กรของพวกเราอีกครั้ง

‍

กระดุมเม็ดแรกสำคัญเสมอ

ไทยเบฟเวอเรจ หรือ “Thai Bev” บริษัทชั้นนำแห่งหนึ่งของประเทศไทยนำเสนอเกี่ยวกับเรื่องการออกแบบการเรียนรู้โดยมุ่งเน้นเป้าหมายสูงสุดคือการให้คนได้เติบโตหรือ"Career Focused Learning Design" โดยมีพื้นฐานจากKirkpatrick Modelซึ่งเป็นแนวทางที่ได้รับความนิยมในการประเมินประสิทธิผลของการอบรม แนวคิดของ ThaiBev ให้ความเห็นว่า ก่อนที่จะไปถึงเป้าหมายสูงสุดได้สิ่งสำคัญที่สุดคือการตั้งเป้าหมายหรือกำหนดวัตถุประสงค์ของการพัฒนาที่ชัดเจน

1.ความต้องการของธุรกิจ การพัฒนาคนในองค์กรสิ่งสำคัญที่สุดคือผลของการพัฒนาหรือโปรแกรมการพัฒนาจะสามารถนำไปสู่ธุรกิจมากน้อยเพียงใดสิ่งที่ต้องคำนึงถึงคือ กลยุทธ์ในระยะสั้น ระยะกลาง และระยะยาวองค์กรอยากเห็นศักยภาพของคนพัฒนาไปสู่ภาพความสำเร็จแบบไหนอะไรที่เป็นสิ่งที่ท้าทายหรือกำลังเข้ามาคุกคาม การดำเนินงานของธุรกิจและบุคคลที่จะต้องดูแลเรื่องการเรียนรู้จะต้องตอบโจทย์องค์กรด้วยการออกแบบการเรียนรู้อย่างไร

2.ความต้องการการเติบโตของบุคลากร การออกแบบโปรแกรมการพัฒนาที่สวยหรูแต่ไม่ได้คำนึงถึงผู้เรียน คงจะทำให้สำเร็จได้ยากการพิจารณาถึงความต้องการทั้งเรื่องที่เล็กที่สุด อย่างเช่นลักษณะการเรียนรู้แบบที่พนักงานชอบ (LearningStyle) ก็เป็นส่วนสำคัญ บางคนชอบเรียนรู้ด้วยการลงมือทำบางคนชอบเรียนรู้จากการนั่งฟังบรรยาย ไปจนถึงการเข้าใจถึงความคาดหวังของการเรียนรู้ของพนักงานว่าพนักงานคาดหวังสิ่งใดหลังจากการเรียนรู้ในแต่ละเรื่องนอกเหนือจากความรู้ความสามารถที่เพิ่มขึ้นอาจจะต้องมองไปถึงโอกาสในการได้ใช้ความรู้ในงานองค์กรเปิดโอกาสมากน้อยเพียงใดในการให้พนักงานได้ใช้ความรู้หลังจากได้เรียนรู้มิเช่นนั้น ความรู้ใหม่ก็ถูกเก็บขึ้นหิ้ง ไม่ได้นำมาใช้ประโยชน์และสุดท้ายองค์กรมีการสื่อสารพูดคุยกับพนักงานอย่างไรถึงโอกาสในการเติบโตของพนักงานซึ่งจะต้องอาศัยความรู้ความสามารถที่เพิ่มขึ้นของพนักงานหากหัวหน้างานหรือพี่ที่มีความอาวุโสกว่ายังนั่งอยู่ที่เดิมโอกาสในการเติบโตของพนักงานจะเป็นอย่างไรน่าจะเป็นสิ่งที่พนักงานคงอยากจะตั้งคำถาม

หลังจากรับทราบความต้องการทั้งจากองค์กรและจากพนักงานแล้วจึงค่อยมาว่ากันเรื่อง "LearningDesign"

‍

ไม่จำเป็นต้องเลิศหรูการออกแบบการเรียนรู้ ก็คือการออกแบบอย่างหนึ่ง

Design Thinking เป็น Model ในการเข้าใจปัญหาอย่างลึกซึ้งการออกแบบนวัตกรรม ที่เชื่อว่าในยุคนี้คนทำงานคงไม่มีใครที่ไม่รู้จัก หรือ ADDIE Model ซึ่งเป็น Modelที่นิยมใช้ในการทำงานของที่ปรึกษาตั้งแต่การวิเคราะห์งานวิเคราะห์กระบวนการ ไปจนถึงการทำแผนปฏิบัติและการวัดผลการออกแบบการเรียนรู้ก็สามารถใช้ Modelต่างๆเหล่านี้เป็นเครื่องมือช่วยในการออกแบบการเรียนรู้ได้

ขั้นตอนที่สำคัญในการออกแบบการเรียนรู้ก็ตรงตามชื่อ นั่นคือ "การออกแบบ" (Design) นอกจากที่กล่าวข้างต้นว่าเราจะต้องคิดถึงเป้าหมายที่เราตั้งใจจะไปให้ถึงหลังจากนั้นค่อยมาดูเรื่องวิธีการในการเรียนรู้แต่ละเรื่องให้สำเร็จการออกแบบการเรียนรู้ในสมัยใหม่มักจะนิยมการออกแบบที่เรียกว่าการเรียนรู้แบบผสมผสาน(Blended Learning) ซึ่งก็คือการต่อยอดจาก Model การเรียนรู้แบบ10/20/70 การเรียนรู้ด้วยตนเองการเรียนรู้จากผู้อื่น และการเรียนรู้จากการลงมือทำในการเรียนรู้เรื่องหนึ่งให้สมบูรณ์การเรียนรู้แบบผสมผสานจะมีส่วนช่วยให้ความรู้ที่ได้รับเกิดการลงมือทำและเกิดผลลัพธ์ทั้งในด้านความสำเร็จหรือผลงานของพนักงาน และเป็นผลลัพธ์ในเชิงธุรกิจ

นอกจากนี้การเรียนรู้จากผู้อื่นหรือจาก Coach ก็ช่วยปิดจุดบอดหรือบางเรื่องที่ไม่สามารถเรียนรู้ได้ด้วยตนเองจากหนังสือหรือการลงมือทำ เพราะการได้รับคำแนะนำจากผู้ที่มีประสบการณ์มากกว่าหรือคนที่สามารถขยายความคิดหรือตั้งคำถามเพื่อให้เราได้คิดและพัฒนาต่อยอดด้วยความคิดของเราเองก็เป็นส่วนที่สำคัญอยู่ไม่น้อยการออกแบบการเรียนรู้ในยุคนี้จึงเป็นการเรียนรู้ที่ไม่หยุดนิ่งหรือจบแค่การประเมินผลวิทยากรภายหลังจากเข้าเรียนซึ่งก็สอดคล้องกับแนวคิดการเรียนรู้แบบตลอดชีวิตหรือ Life Long Learning ที่จำเป็นต่อแนวคิดการเรียนรู้ในยุคนี้

นอกเหนือจากการเปลี่ยนผ่านไปสู่การเรียนรู้แบบผสมผสานและการเรียนรู้แต่ละเรื่องแบบระยะยาวการใส่ใจกับการเลือกรูปแบบการเรียนรู้มาใช้ในการพัฒนาความสามารถในแต่ละก็ส่งผลอย่างมากกับประสิทธิภาพในการเรียนรู้ของผู้เรียน ขอยกตัวอย่าง ดังนี้

การเรียนรู้ในห้องเรียนเสมือน (Virtual Classroom) จะเหมาะกับการเรียนแบบสั้นๆการเรียนแบบที่ผู้เรียนมีความลำบากในการมาเจอกันในห้องเรียนต้องการให้เกิดการแลกเปลี่ยนระหว่างกัน และให้ได้ข้อมูลต่างๆ อย่างรวดเร็ว

การเรียนรู้ในห้องเรียน (Classroom) จะมีประโยชน์สำหรับการเรียนรู้ในเรื่องที่ต้องการการปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้สอนกับผู้เรียนหรือผู้เรียนกับผู้เรียนด้วยกันและต้องการการสังเกตุปฏิกิริยาจากผู้เรียนที่การเรียนแบบห้องเรียนเสมือนไม่สามารถให้ได้เช่น การเรียนเรื่องการโค้ช หรือการเรียนเรื่องการพูดในที่สาธารณะที่ต้องการสังเกตุภาษากายของผู้ที่ฝึกปฏิบัติเพื่อให้ผู้สอนสามารถให้คำแนะนำได้อย่างชัดเจน และทันทีรวมถึงการเรียนประเภทนี้จะช่วยให้สามารถสร้างความสัมพันธ์แก่เพื่อนร่วมชั้นเรียนได้มากกว่าการที่เรียนจากแบบออนไลน์

การเรียนรู้โดยใช้การวางเงื่อนไขแบบเกม (Gamification) หรือการเรียนรู้ด้วยเครื่องที่ทำงานเสมือน(Simulator)เป็นวิธีการที่เป็นทางเลือก ในการเรียนรู้ที่สามารถทำให้คนจำนวนมากได้เรียนรู้ในระยะเวลาสั้นๆด้วยเทคโนโลยีที่สามารถออกแบบได้การเรียนรู้ผ่านเกมผู้ออกแบบสามารถกำหนดรูปแบบการทดสอบ ลงไปในเกมส์และทำให้ผู้สอนสามารถรู้ได้ทันทีว่าผู้เรียนมีความเข้าใจมากน้อยเพียงใดในขณะเดียวกันผู้เรียนก็สามารถรู้สิ่งที่ทำถูกต้องและสิ่งที่ต้องปรับปรุงได้ในทันทีเช่นเดียวกันสามารถทำซ้ำได้หลายรอบ

การเรียนรู้ผ่านการแลกเปลี่ยนองค์ความรู้ (Knowledge Sharing) การเรียนรู้ในรูปแบบนี้ไม่จำเป็นที่จะต้องหาผู้เชี่ยวชาญ อาจารย์ มาเป็นผู้สอนเราสามารถเชิญผู้ที่มีประสบการณ์ในการนำองค์ความรู้มาใช้งานมาร่วมแลกเปลี่ยนความคิด หรือประสบการณ์กัน และเปิดโอกาสให้ผู้เข้าร่วมซักถามหรือร่วมแลกเปลี่ยนประสบการณ์ไปด้วยกัน โดยไม่จำเป็นต้องมีผู้รู้ผู้เชี่ยวชาญในระดับสูงมาให้ข้อมูล

เมื่อออกแบบกระบวนการเรียนรู้และรูปแบบการเรียนรู้ดังที่ยกตัวอย่างแล้ว อยากจะย้อนกลับไปที่ Model ง่ายๆที่สามารถนำมาใช้กับการออกแบบการเรียนรู้อีกครั้งนั่นคือการทำหลักสูตรหรือโปรแกรมการพัฒนาต้นแบบ (Prototype) เพื่อนำไปทดลองกับกลุ่มผู้เรียนจริงอาจจะทดลองการซ้อมสอนเสมือนจริงมีผู้เรียนจริงและเปิดโอกาสให้ผู้เรียนให้ผลตอบกลับ (Feedback) เพื่อให้เกิดการปรับปรุงหลักสูตรที่ออกแบบมาแล้วให้ดียิ่งขึ้นทั้งในด้านประโยชน์และสิ่งที่ได้จากเนื้อหาที่มีการสอนในโปรแกรมรวมถึงการรับฟังผู้เรียนเพื่อให้ทราบถึงประสบการณ์ที่ได้จากการเรียนรู้ซึ่งอาจทำให้ผู้ออกแบบ สามารถปรับเปลี่ยนรูปแบบการเรียนรู้ให้ตอบโจทย์ความต้องการของผู้เรียนเพิ่มขึ้นได้

การออกแบบการเรียนรู้ที่ดีจะช่วยยกระดับประสบการณ์ในการเรียนรู้ของผู้เรียน ทำให้ผู้เรียนตั้งใจและสนใจในการเรียนรู้มากกว่าการเรียนรู้แบบที่ไม่ได้มีการออกแบบให้เหมาะสมผู้เรียนจะสามารถเชื่อมโยงประสบการณ์ของผู้เรียนแต่ละคนเข้ากับเนื้อหาช่วยให้ผู้เรียนสามารถนำความรู้ที่ได้จากบทเรียนไปใช้งานได้ทันทีและการใช้เทคโนโลยีเข้ามาช่วยในการออกแบบการเรียนรู้จะทำให้เราได้รับ"ข้อมูล" เพื่อให้เข้าใจพฤติกรรมการเรียนรู้ของพนักงานและนำไปสู่การออกแบบปรับแต่งบทเรียนที่มีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้นเมื่อเรานำข้อมูลที่มีมาใช้ในการปรับปรุงแก้ไขการออกแบบบทเรียนในครั้งต่อไป

ที่มา

Thailand Learning and Development Forum2022 by PMAT
เข้าใจความเก่งให้มากขึ้น ผ่านสายตาของ Learning Designer -adaybulletin

เข้าใจ Learning Design สู่การเรียนรู้ยุคใหม่ - Future Trend

What is Learning Design? - sandiego.edu

5 Tips on Designing and Developing Impactful E-Learning

‍